Toàn bộ con rết phơi khô có tên thuốc là Ngô công (Scolopendra morsitans L.), thuộc họ Rết (S
COLOPENDRIDAE). Ngô công có nọc độc giống chất histamin và protid tan huyết, chất deltahydroxylysin taurin, acid amin, dầu mỡ và cholesterol. Theo Đông y, con rết vị cay, tính ôn, có độc; vào kinh can. Có tác dụng tức phong, cắt cơn kinh giật, giải độc. Trị chứng kinh phong cấp hay mạn tính, trúng phong, phong đòn gánh, động kinh, sang độc, loa lịch, ác sang, rắn độc cắn, đau đầu mạn tính, phong thấp tý thống… Liều dùng: 2 - 3g hoặc 1 - 2 con.
Con rết được dùng làm thuốc trị các chứng bệnh sau:
Bệnh do can phong:
Biểu hiện: chân tay, người kinh giật, co quắp, có khi động kinh, sài uốn ván, tê liệt dây thần kinh mặt.
Bài 1: rết, con bọ cạp, chu sa, liều lượng bằng nhau. Các vị nghiền thành bột, mỗi lần uống 1 - 2g với nước đun sôi còn nóng. Trị chân tay co rút, bứt rứt khó chịu không yên.
Bài 2: con rết, thiên nam tinh chế, phòng phong, bong bóng cá liều lượng như nhau. Các vị nghiền thành bột, mỗi lần uống 4 - 8g, uống với rượu trắng. Trị sài uốn ván.
Bài 3: khương hoạt, xuyên khung, đại hoàng, bán hạ, phòng phong, xuyên ô chế, tằm vôi, nam tinh chế, bạch chỉ, thuyền thoái, bọ cạp, thiên ma, cam thảo, bạch phụ tử mỗi loại 12g; rết 3 con. Các vị sắc lấy 600ml nước. Chu sa 4g, hổ phách 4g nghiền bột, chia làm 3 gói. Mỗi lần uống 200ml nước sắc với 1 gói thuốc bột. Cách 6 - 8 giờ uống 1 lần. Trị sài uốn ván.
Bài 4: rết 1 con, cam thảo 4g. Các vị nghiền thành bột, uống với nước đun sôi. Trị liệt dây thần kinh mặt.
Giải độc, trị mụn nhọt lở ngoài da:
Bài 1: dầu rết: rết còn sống 8 phần, muối ăn 2 phần. Tất cả ngâm trong dầu vừng 2 tuần lễ. Lấy dầu thuốc ra bôi. Trị trẻ em chốc lở, rắn cắn, bọ đốt.
Chữa tràng nhạc vỡ loét: rết, lá chè liều lượng như nhau. Các vị sấy khô, nghiền bột mịn, lấy nước sắc cam thảo rửa sạch chỗ đau, rắc bột thuốc.
Trị lao: rết 8g, bọ cạp 8g, thổ miết trùng 12g. Các vị nghiền chung thành bột mịn. Mỗi lần uống 4g.
Ung nhọt trong gan sưng đau: rết tán bột. Mỗi lần dùng 2 - 4g, hấp với 1 quả trứng gà để ăn.
Hỗ trợ trị ung dạ dày, thực quản: rết 20 con, hồng hoa 8g, cồn trắng 600ml, ngâm trong 26 ngày. Lấy nước đun sôi để nguội, pha loãng 96 phần nước, 4 phần rượu. Chia đều uống hết trong 1 tuần.
Chú ý: Rết có độc nên cẩn thận trong chế biến và sử dụng. Mỗi lần dùng 0,3 - 1g; ngày uống không quá 3g, trừ có chỉ định riêng.
Kiêng kỵ: Người bị kinh giật do huyết hư, phụ nữ có thai và người yếu mệt háo khát cấm uống.
TS. Nguyễn Đức Quang
