Rắn ở nước ta có nhiều loại nhưng có tác dụng để chữa bệnh chỉ có một số loại rắn độc.
Đông y gọi rắn là xà như: kỳ châu xà (rắn hổ mang), bạch hoa xà (hổ mang chúa), ngoài ra còn có rắn cạp nong, cạp nia, rắn lục, rắn ráo đều có thể dùng làm thuốc chữa bệnh. Các loại rắn kể trên có túi chứa nọc độc ở hàm trên sau hai con mắt. Khi rắn cắn nọc độc tiết ra qua ống nhỏ trong hai răng nanh, để hạ độc đối phương, nhưng những chất độc ấy đều có tác dụng làm thuốc chữa bệnh.
Đông y thường dùng mật rắn, thịt rắn, da rắn, mỡ rắn, xương rắn với những công dụng như sau:
Mật rắn: gọi là xà đởm, tẩm rượu phơi 3 ngày đêm cho khô hẳn. Khi dùng cứ 0,12gam mật rắn hổ mang pha với 30ml rượu 40o, chia làm 2 lần uống trong ngày để điều trị chứng phong nhiệt đau lan tỏa.
Da rắn: gọi là xà thoái, khi bắt được rắn treo lên lột lấy da, rửa rượu cho sạch, sấy khô, tán bột mịn hoặc đốt tồn tính để điều trị một số bệnh ngoài da như các vết loét của bệnh hủi hoặc bệnh viêm tai ngoài của trẻ em.
Xương rắn: gọi là xà cốt, Làm thịt rắn, luộc chín bỏ hết thịt da, phủ tạng chỉ lấy xương sống và xương đầu, rửa sạch sấy khô, ngâm rượu 40o hoặc nấu thành cao điều trị phong thấp. Nếu lượng nhiều thì đập chết rắn ngâm xuống nước sau 100 ngày vớt lên rửa sạch sấy khô, cách dùng như trên.
Thịt rắn: gọi là xà nhục, làm thịt rắn, lột da, bỏ phủ tạng, lọc lấy thịt, băm nhỏ, gói lá lốt, nướng hoặc rán lên, cho trẻ ăn liên tục một tuần để điều trị chứng chốc đầu của trẻ em. Mỡ rắn rán lên kết hợp với một vài vị thuốc làm thành cao để bôi ngoài.
Rượu rắn: gọi là xà tửu, lấy 3 loại rắn, gọi là tam xà gồm: rắn hổ mang, rắn cạp nong, rắn ráo. Nếu là ngũ xà thì thêm rắn lục, rắn nước. Bỏ rắn còn sống vào lọ đổ ngập cồn 90o ngâm 3 ngày rắn chết tiết giảm bớt một phần chất độc, sau đó lấy rắn ra chặt đầu, đuôi, lột da, bỏ phủ tạng, chỉ để lại mật, lấy rượu sạch 40ongâm 100 ngày. Rượu rắn có màu vàng hơi xanh là loại tốt, sau đó kết hợp với một bài thuốc Đông y (tùy theo từng loại phong mà dùng bài thuốc cho thích hợp) ngâm riêng. Tiếp theo lấy rượu rắn và rượu thuốc trộn lẫn với nhau với liều lượng 50/50. Cách dùng: Ngày uống 1 lần 30ml trước khi ăn tối hoặc trước khi đi ngủ để điều trị chứng phong. Kiêng kỵ: Người khí huyết hư sinh phong thì không được dùng.
Chú ý: mật rắn, thịt rắn, da rắn, mỡ rắn, xương rắn, rượu rắn chỉ mới là một vị thuốc, khi điều trị cần kết hợp với một số vị thuốc khác để làm tăng tác dụng của chế phẩm rắn thì điều trị mới có tác dụng. Chỉ dùng một mình các chế phẩm của rắn thì không có tác dụng. Ví dụ: Nếu là chế phẩm để trị chứng phong thấp thì phải kết hợp với các vị thuốc khu phong tán hàn, trừ thấp, hành khí bổ huyết. Nếu để điều trị các chứng bệnh ngoài da thì cần dùng phối hợp với các vị thuốc kiện tỳ, bổ phế, thanh nhiệt giải độc.
Bài thuốc gia truyền từ rắn điều trị chứng di tinh ở nam giới: Bắt 1 con rắn nước đập chết, bỏ vào nồi đất đậy kín, đổ trấu bên ngoài hun cho rắn cháy thành than, để nguội, lấy ra bỏ vào lọ, cho vào 500ml rượu 350 ngâm 30 ngày. Cách dùng: mỗi tối uống 30ml vào lúc ăn tối, uống liên tục 2 đợt.
TTND.BS. Nguyễn Xuân Hướng
