Cây mắc nưa còn gọi là Mặc nưa, mac leua (Campuchia).Tên khoa học Diospyros mollis Griff. Thuộc họ Thị - EBENACEAE
Mô tả cây
Mặc nưa là một cây cao 10 - 20m có cành và những bộ phận khác của cây lúc đầu có lông sau không có lông. Lá mọc so le hình trứng dài, nguyên mặt dưới mờ, mặt trên nhẵn, phiến lá dài 5,5cm - 13cm rộng 5,5cm - 7cm cuống có lông dài 3 - 6mm.
Hoa đơn tính nhỏ, màu vàng nhạt, hoa đực mọc thành xim ngắn, có lông, mang ít hoa, từ 1 - 3 hoa, hoa cái mọc đơn độc ở nách lá. Quả hình cầu đường kính 20 - 30mm, nặng khoảng 8 - 12g, mỗi quả chứa 3 - 6 hạt, vỏ lúc còn nhỏ màu xanh tươi, sau ngả vàng xanh hay vàng hồng. Một cây mắc nưa cho khoảng 100 - 500kg quả mỗi năm.
Phân bố, thu hái và chế biến
Mặc nưa được trồng chủ yếu ở miền Nam nước ta, nhiều nhất vùng Tân Châu, còn thấy trồng ở Campuchia, Lào, Thái Lan, Miến Điện. Từ Quảng Bình trở vào có một cây rất gần mang tên cây mun - Diospyros mun H. Lec. cùng họ cũng được khai thác như mắc nưa.
Mặc nưa cũng như cây mun chủ yếu được trồng để lấy gỗ và lấy quả làm thuốc nhuộm màu đen. Quả có thể dùng tươi hay khô. Nhưng chủ yếu là tươi.
Tác dụng dược lý
Nguyễn Bá Tước đã nghiên cứu và thấy kết quả mặc nưa ít độc và có tác dụng trừ giun đúng như kinh nghiêm nhân dân vẫn dùng.
Những thí nghiệm còn chứng minh rằng tác dụng trừ giun này do chất diospyron.
Ngoài ra mặc nưa còn có tác dụng kháng sinh nhẹ
Công dụng và liều dùng
Mặc nưa cũng như cây mun chủ yếu cho gỗ màu đen cứng và bền dùng làm đồ mỹ nghệ và đóng các đồ gỗ quý.
Quả dùng để nhuộm đen. Trước đây nhân dân thường chỉ dùng nhuộm tơ lụa và lĩnh, nhưng từ khi có hàng nylon, mặc nưa còn dùng nhuộm cả hàng nylon và đạt một kết quả không ngờ là hàng nylon nhuộm mặc nưa mặc như mát như hàng bông và sợi nylon từ không cháy trở thành cháy được.
Hạt mặc nưa được sử dụng làm thuốc trừ giun ngày cho ăn 6 - 10 hạt
GS. ĐỖ TẤT LỢI
(Theo Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam)
