Theo y học cổ truyền, Cỏ sữa lá nhỏ có vị nhạt, hơi chua, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, thông huyết, tiêu viêm, tiêu độc, lợi tiểu, kháng khuẩn, thông sữa. Theo nghiên cứu, dung dịch Cỏ sữa có tác dụng ức chế sự sinh sản của các loại vi trùng lỵ và các chủng vi khuẩn tụ cầu vàng. Do đó, Cỏ sữa lá nhỏ thường được dùng trị bệnh đường ruột và bệnh ngoài da, ngoài ra còn có tác dụng thông sữa, tăng tiết sữa,…
Cỏ sữa có hai loại là Cỏ sữa lá nhỏ và Cỏ sữa lá to nhưng Cỏ sữa lá nhỏ thường được dùng làm thuốc hơn. Loại cây này mọc hoang khắp nơi ở bãi cỏ, sân vườn, ở những nơi đất có sỏi đá. Toàn cây Cỏ sữa lá nhỏ được dùng làm thuốc, thu hái quanh năm, tốt nhất vào mùa hè - thu, rửa sạch dùng tươi hay phơi khô.
Cỏ sữa lá nhỏ còn có tên là Vú sữa đất, Cẩm địa, Thiên căn thảo... là cây thảo, mọc bò, có lông và có nhựa mủ trắng. Thân và cành tỏa rộng trên mặt đất, hình sợi, màu đỏ tím, hơi có lông. Lá nhỏ mọc đối, hình bầu dục hay thuôn, tù đầu, hình tim không đều hay tù ở gốc, có răng ở mép, có lông ở mặt dưới, dài 7mm, rộng 4mm. Cụm hoa dạng xim co ít hoa ở nách lá. Quả nang, đường kính 1,5mm, có lông. Hạt nhẵn, có 4 góc lồi, dài 0,7mm. Cây ra hoa vào mùa hè.
Một số đơn thuốc thường dùng:
Chữa hội chứng lỵ (thể nhẹ), dùng một trong các bài thuốc sau:
- Cỏ sữa lá nhỏ 100g. Rửa sạch, thái nhỏ, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm hai lần trong ngày.
- Cỏ sữa lá nhỏ 100g, Rau sam 80g, sắc với 300ml nước còn 150ml, chia 3 lần uống trong ngày. Uống 5 - 7 ngày.
- Cỏ sữa lá nhỏ 100g, lá Mơ lông 20g, Hạt cau 25g, Rau sam 100g. Sắc uống ngày một thang, chia 3 lần.
Phụ nữ sau đẻ thiếu sữa: Cỏ sữa tươi 100g, hạt cây Gạo 40g, hai vị sắc kỹ, lấy nước nấu cháo với gạo ăn ngày 1 lần. Ăn 5 - 7 ngày.
Đại tiện ra máu do nhiệt: Cỏ sữa lá nhỏ 100g, Cỏ nhọ nồi 60g, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm hai lần trong ngày. Dùng 2 - 3 ngày.
Mẩn ngứa ngoài da: Cỏ sữa tươi, rửa sạch giã nát xoa vào chỗ bị mẩn ngứa hoặc nấu nước rửa.
Chữa mụn nhọt ngoài da (chưa vỡ mủ): Cỏ sữa lá nhỏ lượng vừa đủ, giã nát đắp lên chỗ tổn thương, 2 giờ thay băng. Ngày đắp 2 lần.
Lương y Nguyễn Văn Quyết
