Kinh giới là cây rau gia vị rất phổ biến, tuy nhiên ít người quan tâm đến công dụng chữa bệnh của nó.
Kinh giới còn có tên Khương giới, Giả tô. Theo y học hiện đại, Kinh giới thúc đẩy tuyến mồ hôi phân tiết giải co cứng, đẩy mạnh tuần hoàn máu, ngoài da, tiêu viêm, an thần, hạ sốt, giãn phế quản, chống dị ứng. Lá Kinh giới có mùi thơm dễ chịu, vị cay, tính ấm, có chứa 1% tinh dầu. Hoa Kinh giới phát hãn (làm ra mồ hôi) mạnh hơn lá Kinh giới. Không có mồ hôi dùng hoa Kinh giới, có mồ hôi dùng Kinh giới sao. Để vào huyết phận, cầm máu dùng Kinh giới sao thành than. Kinh giới được dùng làm thuốc trị các bệnh: ngoại cảm phong tà, phát sốt, nhức đầu, tắc mũi, ho, mẩn ngứa; sởi mới phát, mụn nhọt, đau họng, thũng độc; chảy máu cam, ho, nôn ra máu, đại tiểu tiện ra máu, rong kinh, băng huyết; sản hậu, cấm khẩu, tứ chi co quắp. Liều thường dùng 4-12g, dùng tươi lượng gấp 3-4 lần.
Trị trẻ em lên sởi (và chữa các chứng lở ngứa):
Bài 1: dùng Kinh giới và Kim ngân hoa cả cây hoa lá cành (bỏ rễ) mỗi thứ 15-20g. Sắc uống nóng.
Bài 2: Kinh giới 8g, Ngưu bàng tử 12g, Bạc hà 4g, Phòng phong 4g, Cam thảo 3g. Sắc uống.
Bài 3: Kinh giới tuệ 4g, Ngưu bàng tử 12g, Kim ngân hoa 12g, Cát căn 12g, Thăng ma 8g, Cam thảo 4g.
Bài 4: cổ phương có bài Ngân kiều tán: Kinh giới 4-6g; Ngưu bàng tử, Kim ngân hoa, Liên kiều, Đạm đậu xị mỗi thứ 8-12g; cát cánh, trúc diệp, bạc hà mỗi thứ 8-12g; cam thảo 2-4g. Sắc uống.
Lưu ý: Kinh giới không dùng khi sởi toàn phát và thời kỳ hồi phục.
Trẻ em mọc rôm sẩy, đinh nhọt: lá và hoa Kinh giới nấu lấy nước cho trẻ uống và lá tươi vò giã nát cho vào nước tắm.
Trẻ bị sưng rốn: lá Kinh giới nấu nước rửa rốn, rồi dùng hành nướng thái mỏng, để nguội đắp lên rốn.
Dị ứng, mẩn ngứa ngoài da: hoa Kinh giới 12g, lá Đơn đỏ 12g, hoa Húng quế 12g. Sắc lấy nước uống.
Viêm mũi dị ứng: hoa Kinh giới 8g, hoa Húng quế 8g, cây Cứt lợn (hoa tím) 8g, lá cây Cối xay 12g. Sắc uống chia 2 lần trong ngày.
Cảm lạnh (nhức đầu chảy nước mũi, hắt hơi): hoa Kinh giới khô, Bạch chỉ, 2 vị lượng bằng nhau tán nhỏ. Uống mỗi lần 4g với nước nóng cho ra mồ hôi.
Trúng gió méo miệng (liệt dây 7 ngoại biên): lá Kinh giới 1 nắm giã lấy nước uống ngay.
Nặng đầu, cứng gáy: lá và hoa Kinh giới phơi trong bóng râm cho khô nhồi vào gối đầu hoặc rải xuống chiếu để nằm (có sách dặn chỉ gối sau tiết thu, đến tháng lập xuân bỏ đi).
Lở loét bắp chân, bàn chân do phong độc: lá Kinh giới 1 nắm đốt thành tro, 1 củ hành giã nát vắt lấy nước, trộn 2 thứ đắp lên chỗ loét. Trước khi đắp rửa sạch vết loét bằng nước cam thảo.
Trị xuất huyết:
Chảy máu cam: hoa Kinh giới sao đen 12g, sắc lấy nước uống.
Băng huyết, lậu huyết: Kinh giới 15g, Gương sen 16g. Cả 2 vị sao đen tán bột. Ngày uống 3 lần khi đói bụng. Mỗi lần 5g.
Kiêng kỵ: Người biểu chứng dương hư, ra mồ hôi không phải ngoại cảm, nhức đầu do âm hư hỏa vượng cấm dùng.
BS. Phó Thuần Hương
