Cây nhân sâm trên thế giới
Cổ truyền, cây này được sử dụng trong các chứng suy nhược chức năng hay trong các trạng thái chung bị mệt mỏi nhất thời.
Ở Trung Quốc, Nhân sâm là thuốc phổ thông, có nhiều đặc tính tuyệt vời. ở phương Đông, Nhân sâm coi như có hiệu lực cho nhiều bệnh; cung cấp năng lượng, tăng sức, kích thích, 1 loại thuốc trường sinh làm con người trẻ lại, thuốc kích dục mạnh.
Ở Pháp, danh từ “Panacée” có nghĩa có thuốc bách bệnh, chính là đi từ chữ Panax, tên La tinh của Nhân sâm. ở phương Tây, từ nhiều thập kỷ, Nhân sâm có kết quả chắc chắn “phát sinh nét trẻ trung mới” cải thiện sức đề kháng cả về thể xác lẫn tâm lý, khi bị stress hay mệt nhọc. Rễ Nhân sâm được bán riêng biệt hay kết hợp với các thành tố khác (vitamin, chất khoáng).
Rễ cây Nhân sâm được phát hiện từ năm 600 của kỷ nguyên chúng ta; Người châu Âu biết tới Nhân sâm từ 1610. Chỉ 100 năm sau, sự tồn tại của cây thuốc này được chính thức hoá do các công trình của nhà khoa học người Do thái là Jartout.
Có nhiều loại Nhân sâm trên thương trường. Loại chính thức có tên Panax ginseng CA Meyer có nguồn gốc ở Mãn châu nhưng mọc hoang ở Bắc Triều Tiên. Hiện Nhân sâm được trồng ở Triều Tiên, Nhật, Trung Quốc. Loại Nhân sâm khác tên là Panax Quinque folius L, được trồng ở Hoa Kỳ, Canađa để xuất sang Hồng Kông.
Người ta còn dùng các loại:
- Panax pseudoginseng Wall Aulsp. P.jafonicus trồng ở Nhật Bản, Trung Quốc và Việt Nam.
- Panax notoginseng (Burkill) trồng ở Việt Nam và Trung Quốc.
Các thông tin
* Về thực vật học.
Ginseng là loại cây dạng thảo cao 80cm, có rễ hoá củ. Nhánh cây có lá xẻ chân vịt, hoa trắng nhạt và quả mọng 2 hạt, Rễ có màu vàng hổ phách thường dài 10-20cm và đường kính 1-2cm. Rễ trụ hình thoi, phân nhánh thành 2-3 rễ, hơi giống thân người. Phía trong rễ có màu trắng đến vàng nhạt, vị ban đầu hơi hắc và đắng, sau có vị nhạt và nhầy.
Ở Bắc Triều Tiên có 2 dạng cổ truyền: trắng và đỏ. Loại đỏ là dược dụng ở Nhật Bản. Nhân sâm đỏ và trắng đều là rễ cây 4 đến 7 tuổi.
* Về thành phần hoá học.
1, Sâm Cao Ly (Triều Tiên) có rất nhiều thành phần: polysaccarit, glucopeptit (gọi là Panaxan), các vitamin, sterol, polyin, tinh dầu và nhiều nhất là saponozit (2-3%). Người ta quy chủ yếu tác dụng dược lý ở tác dụng dược lý ở các saponozit.
2, Các saponozit (goi là ginsenozit) phân lập được trong Nhân sâm cũng rất nhiều (khoảng 30 loại) Phần lớn là các genin triterpenic 4 vòng của dãy dammaran. Các chất này khác nhau ở bản chất oligosaccarit gần vào nhân triterpen (có nhiều hay ít nhóm hydroxyl).
3, Loại cây Nhân sâm, rễ chính hay rễ phụ, tuổi cây, nguồn gốc cây khác nhau sẽ chothành phần khác nhau
4, Chất lượng và giá bán các loại Nhân sâm biến đổi tuỳ thuộc vào hàm lượng các ginsenozid.
Về công dụng của Nhân sâm
1, Nhân sâm vùng Đông Á, nổi tiếng hàng ngàn năm là bổ, “kích thích, phát sinh tuổi xuân mới”. Kết quả thực nghiệm cho thấy Nhân sâm này có tác dụng kích thích hệ thần kinh trung ương, tăng sức đề kháng chống mệt mỏi và stress, tăng cường trí nhớ...
2, Nhân sâm không chỉ định cho những bệnh cụ thể, mà thường để phòng bệnh khi thấy giảm năng lực về thể xác và trí tuệ, cải thiện khả năng thích nghi của cơ thể khi bị rối loạn bên ngoài hay bên trong.
3, Chế phẩm trung bình dùng trong 3 tháng.
4, Nhân sâm ít gây phản ứng phụ như mất ngủ, kích động, ỉa chảy (vào buổi sáng), xuất huyết (ở phụ nữ thời gian mãn kinh) và chỉ xảy ra khi dùng liều cao và kéo dài.
5, Cao Nhân sâm không gây đột biến, độc tính cấp hay mạn tính.
6, Các dạng bào chế thường gặp:
- Nang trụ có 250,390 hay 500mg bột rễ.
- Nang trụ hay nang chứa cao nước rượu có 20, 100 hay 127mg cao.
- Rễ nhân sâm kết hợp với chè đen, các vitamin, muối kiềm thổ và kim loại (Zn, Cu, Fe, Mn, K, Ca, Mg)
- Ở Pháp, chỉ định chính để chữa suy nhược chức năng (không quá 2g rễ cho 1 ngày và giới hẹn tối đa sử dụng là 3 tháng)
- Dùng làm thực phẩm (không quá 20mg ginsenozit cho 1 ngày). Chưa khẳng định được là Nhân sâm không gây tác dụng không mong muốn và không tương tác với các thuốc khác.
Nguyễn Khang (CTQ số 90)
