Khiếm thực là tên thuốc trong Y học cổ truyền lấy từ củ của cây hoa Súng. Khiếm thực Trung Quốc dùng nhân quả của cây Khiếm thực (cùng họ, thuộc loài thực vật).
Dược liệu thu được là những củ nhỏ hình cầu dài đường kính 0,5-0,8cm. Mặt ngoài đã bỏ vỏ nhẵn màu trắng xám, mặt cắt ngang màu trắng ngà có tinh bột, không mùi, vị nhạt, đem phơi hoặc sấy khô, sao vàng, bảo quản dùng dần.
Theo Đông y, Khiếm thực tính bình, vị ngọt, chát, có công dụng bổ tỳ, ích thận, cố tinh, được dùng làm thuốc bổ an thần, thuốc cho người cao tuổi, thân yếu, lưng đau, mắc chứng tiểu đêm. Khiếm thực phối hợp với các vị thuốc khác chữa mộng tinh, di tinh, hoạt tinh… Theo Y học hiện đại, Khiếm thực hàm chứa nhiều béo, chất bột, đường và các nguyên tố vi lượng có tác dụng bổ dưỡng, nâng cao sức khỏe.
Chữa chứng tiểu đêm, lưng đau, gối mỏi, tỳ hư, ăn uống kém: Khiếm thực sao vàng, tán bột mịn, ngày 2 lần, mỗi lần 8g, uống với nước sắc phá cố chỉ, ích trí nhân mỗi vị 6g.
Chữa thần kinh suy nhược, viêm ruột mạn tính: Khiếm thực và Kim anh tử lượng bằng nhau, tán nhỏ, thêm mật hoàn viên. Ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 4g.
Chữa viêm phế quản mạn tính, người già hư suyễn: Khiếm thực 50g, Táo nhân 10g, cùi Hồ đào 10g, Gạo tẻ 100g. Khiếm thực đập dập, hồ đào nghiền cả vỏ. Các vị trên cho vào nấu cháo như bình thường, thêm đường phèn vừa đủ. Chia ăn ngày 2 lần.
Chữa thận hư, khí nhược, tiểu tiện đục: Khiếm thực 15g, Phục linh 10g, Gạo tẻ vừa đủ. Khiếm thực, Phục linh giã nát, sắc trước với nước cho mềm, cho gạo vào nấu cháo. Ăn liền trong 5-7 ngày.
Chữa di mộng tinh, mất ngủ: Khiếm thực 10g, Hạt sen 40g, Phục thần 20g. Các vị đun nhỏ lửa cho mềm, thêm đường, bỏ bã Phục thần, ăn Hạt sen, Khiếm thực, uống nước.
Chữa thận hư, di tinh, đái dầm, tỳ hư, đại tiện lỏng: Khiếm thực 20g, Hạt kim anh 15g, Gạo lứt 100g, Đường phèn vừa đủ. Hạt Kim anh bỏ nhân cùng Khiếm thực sắc lấy nước bỏ bã, cho gạo lứt vào nấu cháo, cháo chín, thêm đường vừa đủ, ăn trong ngày.
Chữa khí hư, thận hư, di tinh, tiểu không tự chủ: Khiếm thực 30g, Ngân hạnh 10g, gạo nếp 30g. Nấu cháo ngày 1 lần. 7-10 ngày là 1 liệu trình.
Chữa các chứng tỳ hư bất vận, tiêu chảy lâu ngày không dứt, ăn uống kém, thiếu lực, cơ thể mệt mỏi: Khiếm thực 30g, Biển đậu 30g, Liên nhục 30g, Phục linh 30g, Bạch truật 30g, Sơn dược 30g, Nhân sâm 8g, Hạt ý dĩ 30g. Các vị trên tán bột mịn, ngày uống 2-3 lần pha với nước sôi, thêm đường cho dễ uống, mỗi lần 6g.
DS. Nguyễn Thị Hồng
