Đại táo còn gọi táo đen, táo đỏ, táo tàu. Đại táo là quả chín đã sấy khô của cây đại táo, thuộc họ táo ta (Rhamnaceae).
Đại táo hoặc Hồng táo là các dạng táo khô được xử lý khác nhau mà thành. Hiện nay, trên thị trường có cả loại “Đại táo” làm từ táo chua (Toan táo) hoặc làm từ quả Táo ta (Zizyphus jujuba Lamk.).
Theo Đông y, Đại táo vị ngọt, tính ôn; vào tỳ, vị. Công năng bổ khí kiện tỳ, hoà vị sinh tân dịch, điều hòa các thứ thuốc. Trị tỳ vị hư nhược, khí huyết hư, tân dịch bất túc, ăn kém chậm tiêu, hồi hộp đánh trống ngực, mất ngủ... Đại táo cũng như Cam thảo là những vị thuốc hỗ trợ điều hoà của y học cổ truyền, vì vậy, có mặt trong rất nhiều bài thuốc và dược thiện. Liều dùng 10 - 30g, có thể dùng đến 63 - 125g/ngày. Nên thái lát hoặc xé nát thịt quả trước khi sắc hoặc ngâm rượu.
Một số bài thuốc có Đại táo
Kiện tỳ, cầm tiêu chảy:
Dùng bài “Bánh ích tỳ”: Kê nội kim 100g, Bạch truật 100g, Gừng khô 100g, Đại táo nhục 200g, hấp chín. 3 vị Kê nội kim, Bạch truật, Gừng khô sao, nghiền thành bột, thêm táo nhục, giã nát làm bánh, sấy khô. Mỗi lần dùng 12g, ngày 2 lần, ăn khi đói. Trị tỳ hư tiêu chảy, tiêu hoá khó.
Bổ huyết, cầm máu: Dùng trong trường hợp giảm tiểu cầu hoặc dị ứng mẩn tím đỏ.
Bài 1: Đại táo 63g, lá Sen nửa cái. Sắc uống. Trị giảm tiểu cầu máu.
Bài 2: Đại táo 50g, Cam thảo 6g. Trị chứng dị ứng nổi mẩn tím đỏ.
Dưỡng tâm, an thần:
Thang cam mạch đại táo: Phù tiểu mạch 24g, Cam thảo 12g, Đại táo 20g. Sắc uống. Dùng trong trường hợp lo lắng, mất ngủ, tự ra mồ hôi, tinh thần thất thường (thần kinh suy nhược).
Một số món ăn thuốc có Đại táo
Cơm nếp hấp nhân sâm, đại táo: Đại táo 20g, Nhân sâm 6g, Gạo nếp 80g. Hãm Nhân sâm và Đại táo trong nước sôi khoảng 30 phút, gạn lấy nước nấu cơm, Nhân sâm và Đại táo để riêng. Cơm chín, đơm lên đĩa, đặt Nhân sâm và Đại táo lên trên. Dùng cho những người khí hư, cơ thể suy nhược, ăn kém chậm tiêu.
Cháo đại táo: Đại táo 7 quả, gạo nếp 60g. Xé hoặc cắt quả Đại táo, nấu lấy nước, bỏ bã. Gạo nếp vo sạch nấu cháo, cháo chín, cho nước Đại táo khuấy đều, đun sôi là được. Dùng tốt cho người bệnh trúng phong, bại liệt, kinh giật.
Gà hầm đại táo, nấm hương: Đại táo 20g, Nấm hương 20g, Gà 1 con nhỏ, ít tinh bột ướt. Thịt gà làm sạch chặt miếng, Đại táo bỏ hạt, Nấm hương ngâm mềm. Tất cả cho vào nồi, thêm gia vị (dấm, tương, muối, đường, bột ngọt, hành, rượu, tinh bột ướt) đảo đều, chưng cách thuỷ khoảng 15 phút. Món này thích hợp cho người thiếu máu, ăn kém, chậm tiêu.
Đại táo đậu phộng ướp đường phèn: Đại táo, Đậu phộng (Lạc nhân), Đường phèn mỗi thứ đều 30g. Trước tiên, cho Lạc nhân (để cả áo vỏ) vào nồi với một lượng nước vừa đủ nấu chín, cho tiếp Đại táo và Đường phèn vào đảo đều, nấu tiếp trong vài phút. Ăn trước khi đi ngủ. Món này rất tốt cho người bệnh viêm gan có các men SGOT, SGPT tăng.
Kiêng kỵ: Người khí trệ, đàm thấp nên hạn chế dùng.
TS. Nguyễn Đức Quang
