Theo y học cổ truyền, tất cả bộ phận của cây câu thụ đều làm thuốc. Vỏ, rễ có vị ngọt, tính bình; có tác dụng lợi tiểu, tiêu sưng. Nhựa cây có tác dụng sát khuẩn. Lá có vị ngọt nhạt, tính hàn; có tác dụng trị tả, cầm máu. Quả có vị ngọt, tính hàn; có tác dụng bổ thận, thanh can, minh mục, lợi niệu.
Cây Câu thụ còn có tên gọi khác là Chử đào thụ, Rau ráng. Một số bà con vùng cao gọi là cây Xa. Là loại cây to sống lâu năm, cao khoảng 10m, vỏ thân cây nhẵn màu nâu tro, lá đơn, mép có răng cưa, đầu lá nhọn, mặt dưới có lông dính, cụm hoa đực dạng bông dài, mọc ở ngọn cành, cụm hoa cái hình đầu nhiều hoa phủ đầy lông, quả mọng có đường kính tới 3cm, chín đỏ rất mềm. Mùa hoa của cây câu thụ vào các tháng từ 5-6 hằng năm. Mùa quả thu hoạch vào tháng 8-11. Cây mọc hoang khắp nơi .
Nhiều bộ phận của cây được dùng làm thuốc. Để làm thuốc cần sơ chế cụ thể như sau: Đông y gọi quả câu thụ là Chử thực tử, sau khi hái quả về ngâm nước 3 ngày, đảo lên, vứt bỏ quả nổi, sau đó phơi khô, ngâm với rượu một lúc rồi nấu. Nấu xong phơi khô dùng dần. Lá cây Câu thụ có vị ngọt, tính hàn có thể dùng tươi hoặc sắc thuốc. Vỏ, rễ cây Câu thụ có vị ngọt, tính bình, lợi tiểu, tiêu sưng có thể sắc đặc để dùng. Nhựa của cây có tính chất sát khuẩn nên thường được sử dụng để đắp lên các vết thương.
Một số bài thuốc theo kinh nghiệm:
Giúp bồi bổ sức khỏe cho người già yếu, ăn uống kém, tiểu nhiều, chân phù: Quả Câu thụ 12g; Phục linh, Đỗ trọng, Bạch truật, Câu kỷ tử, mỗi vị 10g; Ngưu tất 8g, tTểu hồi hương 3g. Tất cả cho vào ấm đổ ngập nước, chắt nước lần 1 cho thêm nước sắc nhỏ lửa trộn 2 nước thuốc vào, chia 3 lần, uống trước bữa ăn 30 phút.
Giảm đau nhức cơ xương khớp do thay đổi thời tiết: Lá Câu thụ bánh tẻ tươi ăn như món rau hằng ngày.
Chữa mụn nhọt sưng tấy: Lấy lá, quả câu thụ tươi giã nát, đắp lên vùng da bị mụn rồi băng lại khoảng 3 giờ. Ngày thay băng một lần, đắp liền 3 ngày. Có thể lấy nhựa lá để bôi.
Hỗ trợ điều trị kiết lỵ: Lá cây Câu thụ tươi (bánh tẻ) 20g, rửa sạch, giã nhỏ, thêm nước gạn lấy 10ml; thân rễ Seo gà 20g, thái nhỏ sắc với 200ml nước còn 50ml. Trộn 2 nước (lá và rễ) uống làm một lần trong ngày. Dùng liền 5 ngày.
Chữa mẩn ngứa do nhiệt: Lá Câu thụ tươi 100g. Sắc đặc uống ngày một thang, chia 2-3 lần uống trong ngày, dùng liền 10 ngày.
Trị cảm cúm: Lá cây Câu thụ một nắm, cùng với lá Tre, Bạc hà, Tía tô, Hương nhu, lá Bưởi... mỗi thứ một nắm nhỏ. Nấu nước để xông cho ra mồ hôi, có thể uống nước xông.
Lưu ý: Người có tỳ thận hư nhược không nên dùng.
BS. Trần Bá
