Cần tây còn gọi là “Hạn cần” (Cần cạn), “Hương cần” (Cần thơm), “Dược cần” (Cần thuốc”,... Tên khoa học là Apium graveolens L. Thuộc họ Hoa tán APIACEAE
Cần tây là loại cây thảo, sống 1 - 2 năm, có thân mọc đứng, cao khoảng 1m, có rãnh dọc. Lá ở gốc có cuống, xẻ ba thùy hình tam giác, các lá giữa và lá ở ngọn không có cuống, cũng chia ba thùy, xẻ 3 hoặc không chia thùy. Hoa màu trắng hay xanh lục, xếp thành tán.
Cần tây có nguồn gốc ở vùng ôn đới ấm. Cây ưa khí hậu ẩm mát, chịu được lạnh, không chịu được nắng nóng, nên sau khi di nhập vào nước ta, chỉ phát triển tốt trong các mùa đông - xuân.
Để sử dụng làm thuốc, thường dùng toàn cây.
Theo Đông y, Cần tây có vị cam khổ (ngọt đắng), tính lương (mát). Vào 2 kinh vị và can. Có tác dụng bình can thanh nhiệt (mát gan), tỉnh não kiện thần (cải thiện thần kinh), nhuận phế chỉ khái (mát phổi cầm ho), khu phong lợi thấp (trừ phong thấp), chỉ huyết (cầm máu), giải độc. Có thể dùng trị cao huyết áp, kèm theo các chứng trạng chóng mặt hoa mắt đau đầu, mặt hồng mắt đỏ; xơ cứng mạch máu, thần kinh suy nhược, kinh nguyệt không đều...
Kết quả nghiên cứu dược lý và lâm sàng cho thấy, Cần tây có tác dụng điều hòa huyết áp tương đối tốt. Thích hợp với trường hợp cao huyết áp - kèm theo các chứng trạng mà Đông y gọi là “can dương thượng cang”, như mặt đỏ bừng, hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, dễ nổi giận, ngủ không yên giấc, nằm mơ nhiều, mạch huyền sác...
Chữa tăng huyết áp:
Để hỗ trợ chữa cao huyết áp trong điều kiện gia đình, có thể sử dụng rau Cần theo một số cách cụ thể như sau:
- Dùng rau Cần tây tươi, bỏ rễ, rửa sạch, vắt lấy dịch, thêm Mật ong cùng lượng. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 40ml, khi uống hâm nóng. Theo một thông báo, đã thử nghiệm chữa 14 ca. Kết quả 12 ca hữu hiệu, 2 ca vô hiệu. Đối với cao huyết áp nguyên phát, cao huyết áp khi mang thai và tuổi mãn kinh, đều có tác dụng. Nói chung, sau 2 - 3 ngày uống thuốc, huyết áp bắt đầu hạ, cá biệt có trường hợp sau 4 - 5 ngày mới bắt đầu thấy có tác dụng. Bệnh nhân cảm thấy các chứng trạng tự giác giảm nhẹ, ngủ ngon giấc hơn và lượng nước tiểu tăng.
- Dùng 10 gốc Cần tây, rửa sạch, giã nát, thêm Hồng táo 10 trái, sắc lấy nước, chia 2 lần uống trong ngày; liệu trình 15 - 20 ngày. Theo một thông báo: đã điều trị 21 ca cao huyết áp, kèm theo bệnh mạch vành tim, cholesterol máu cao. Kết quả huyết áp và cholesterol đều giảm. Dùng gốc cây tươi cho kết quả tốt nhất, thứ đến gốc khô; lượng thuốc có thể tăng hơn nữa.
- Dùng rau Cần tây tươi 250g, rửa sạch, chần nước sôi khoảng 2 phút, thái nhỏ, giã nát vắt lấy nước cốt, mỗi lần uống 1 chén con, ngày 2 lần. Cũng có tác dụng nhất định.
- Nếu không có rau Cần tây tươi, có thể dùng rau Cần tây khô 30 - 60g, sắc nước uống. Để có Cần tây khô sử dụng trong mùa nóng, có thể tự chế rau Cần khô như sau: rau Cần tây tươi chần qua nước sôi, vớt ra phơi khô trong bóng mát, cất đi dùng dần.
- Dùng rau Cần tây tươi 60g, gạo tẻ 50 - 70g. Rau Cần rửa sạch, thái nhỏ, cùng gạo cho vào nồi nấu cháo; ngày ăn 2 lần vào buổi sáng và buổi tối. Ăn khi cháo còn nóng, không nên để lâu.
Chú ý: khi thấy huyết áp đã trở lại bình thường, nên ngừng ngay, không nên dùng kéo dài.
Cũng có thể dùng Cần tây chữa một số bệnh khác:
Chữa mất ngủ: dùng gốc rau Cần tây liền cả rễ 90g, Toan táo nhân 9g (sao cháy đen), sắc nước uống.
Chữa nhức đầu: gốc rau Cần liền cả rễ một nắm to, rửa sạch, giã nát, xào với trứng gà, ăn ngày 2 lần.
Chữa phong thấp đau nhức, viêm khớp xương chân tay: dùng rau Cần tây tươi, giã vắt lấy nước cốt, thêm đường trắng vào, đun sôi lại, uống thay trà trong ngày.
Chữa sản hậu đau bụng: rau Cần tây tươi 300g (hoặc khô 60g), sắc lấy nước, thêm chút đường đỏ hoặc rượu trắng vào, uống lúc đói bụng.
Lương y HUYÊN THẢO
