Người bị dương, khí hư thường biểu hiện tay chân lạnh, mệt mỏi kém hưng phấn, có người đang mùa hè mà sợ lạnh, sợ gió...
Theo y học cổ truyền, dương, khí hư phần nhiều do thiên tiên bất túc, bệnh ốm lâu ngày cơ năng nội tạng suy giảm không sưởi ấm cơ thể, nguyên nhân có liên quan đến ăn uống không phù hợp, lạm dụng thực phẩm chua đắng lạnh quá mà dễ phát sinh một số chứng như cảm lạnh, tiêu chảy, phát hãn, sinh lý yếu...
Ẩm thực có vai trò rất quan trọng trong điều trị. Người bị dương khí hư nên ăn và kiêng những món gì? Sau đây là một số món ăn thuốc theo thể chứng khí hư thường gặp:
Thể khí hư tiết tả: người bệnh biểu hiện khi ăn sống, nguội lạnh hay bị đau bụng đi ngoài. Phép trị là ôn bổ tỳ vị, cầm tả. Khi đang bị tiêu chảy, nên uống trà Gừng, Búp ổi. Nên ăn gan, dạ dày lợn, thịt nạc gà mái, chim bồ câu, tốt nhất nấu cháo, nấu súp. Rau củ quả dùng Hạt sen, Giá đậu, Ý dĩ, Cà rốt, Khoai tây, Đậu ván, Đậu đỏ, lá Mơ lông, rau Quế, rau Mùi tàu, các loại rau thơm. Trái cây nên ăn Táo, Dâu, Măng cụt, Mãng cầu, Sapôchê, Hồng chín... Trong chế biến món ăn hàng ngày có thể cho nhiều gia vị cay ấm như Gừng, Hành, Tiêu, Ớt, Sả, Quế, Thảo quả, Sa nhân, bột Cà ri, Húng lìu và vị cay ấm... Uống nước trà Gừng, trà Vối, Cỏ quýt, lúa Trần mễ.
Kiêng cữ: người khí hư tiêu chảy không nên ăn vị mát nhuận tràng như rau Đay, Mồng tơi, Mướp hương, rau Diếp cá, Dưa leo, Mướp đắng, nước Dừa, nước Cam, nước Chanh, Ốc, Hến, các loại thức ăn nên ăn nguội lạnh và các loại rau củ có vị chua, mát thanh nhiệt khác.
Thể khí hư phát hãn: người bệnh biểu hiện tự ra mồ hôi, mệt mỏi đoản khí, ăn kém... Nên ăn các vị bổ ấm như thịt Dê, thịt Chim, Gà, cật Heo, tiết Heo, thịt Lươn, con Trai đồng, Chim bồ câu, chim Cút, cá Chép, tốt nhất nấu cháo cho nhiều Tiêu Gừng gia vị cay ấm... Ăn gạo nếp (Nhu mễ), lúa mỳ (Phù tiểu mạch), Kkê, Đậu đen, Đậu đỏ, Ngũ cốc còn nguyên vỏ lụa dùng nên sao vàng... Rau củ quả tốt nhất là bông bí, hoa lý, rau Cải cúc, Đậu bắp, Đậu ván, Khoai mài, Khoai mỡ, Bí đỏ, Hạt sen, Củ sen... Uống nước trà Gừng, trà Sâm, trà Vối, trà Mâm xôi, trà Linh chi, trà vỏ quýt..
Kiêng cữ: người khí hư ra nhiều mồ hôi không nên dùng thức ăn có vị chua tính hàn như cam, măng, xoài, me, khế... Hạn chế uống nước mát lợi tiểu thanh nhiệt như Atisô, Diệp hạ châu, Mã đề, Rễ tranh, nước giải khát cho đá lạnh.
Thể khí hư ngoại cảm: người bệnh dễ cảm lạnh, ho thở, đờm nhiều... Nên ăn thịt Lợn, thịt Gà, cá quả và các loại thịt nạc động vật khác... Khi chế biến món ăn, cho nhiều Gừng, Hành, rau Tía tô và gia vị cay ấm khác phù hợp. Rau củ quả nên ăn Kinh giới, Rau mùi, Thì là, Cải cúc, Húng quế, Cải cay, Lá lốt, Cần tây, Cần ta, củ Kiệu, Bành, Thì là, các loại rau thơm... Trái cây nên ăn Quýt, Táo, Nho, Dâu, Mãng cầu, Hồng xiêm...
Kiêng cữ: người khí hư hay bị cảm lạnh không nên ăn thức ăn vị tân lương giải biểu như sắn dây, cúc hoa, lá dâu, rau má, nước dừa, kem, cam, măng, cà, atisô, ốc hến, rau sống, món ăn nguội lạnh. Hạn chế thức ăn xào rán nhiều dầu mỡ khó tiêu, sinh đờm.
BS. Nguyễn Phan Trúc Nguyên
