Thoái hóa khớp là tình trạng hư hỏng phần sụn đệm giữa hai đầu xương, kèm theo phản ứng viêm và giảm thiểu lượng dịch nhầy giúp bôi trơn ma sát ở điểm nối giữa hai đầu xương.
Tình trạng này gây đau nhức và cứng khớp, hạn chế cử động khớp. Tuy không gây tử vong như cao huyết áp, tiểu đường nhưng bệnh ảnh hưởng nặng nề đến sinh hoạt do triệu chứng đau, tê, hạn chế cử động...
Nguyên nhân thoái hóa khớp cổ chân
Các yếu tố thúc đẩy quá trình thoái hóa bao gồm tuổi tác, tình trạng béo phì, chấn thương nhẹ và mạn tính ở khớp.Nhiều nghiên cứu cho thấy, trong quá trình lão hóa, chức năng chống đỡ của sụn bị suy giảm và dễ hư hỏng khi khớp cử động. Thêm vào đó, các chấn thương nhẹ nhưng kéo dài nhiều năm do khuân vác đồ nặng cũng làm tăng gánh nặng cho các khớp, khiến sự thoái hóa thêm trầm trọng. Ngoài ra, yếu tố di truyền và di chứng từ các bệnh lý khác cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Các bác sĩ chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ra bệnh thoái hóa khớp cổ chân mà chỉ đưa ra một số yếu tố liên quan như:
- Tuổi tác: đây là một nguyên nhân quan trọng gây nên tình trạng thoái hóa khớp cổ chân, vì theo thời gian tuổi càng cao thì xương khớp sẽ diễn ra một quá trình thoái hóa khớp tự nhiên. Chính vì đây là quá trình tích tụ lâu dài nên bạn cần phải biết để đề phòng ngay từ bây giờ.
- Vận động mạnh: thường xuyên vận động mạnh có thể dẫn tới tình trạng tổn thương các cơ, gân và làm tổn thương sụn khớp. Lâu dần ngày càng bào mòn các đầu sụn dẫn tới thoái hóa khớp nghiêm trọng. Khớp được sử dụng quá nhiều trong công việc, nhất là trong trường hợp khớp bị biến dạng bẩm sinh hoặc do mắc các bệnh làm thay đổi hình thái khớp xương.
- Do bệnh: một số các bệnh viêm khớp mãn tính hủy hoại sụn dẫn tới việc khớp bị thoái hóa ví dụ như các bệnh viêm khớp nhiễm khuẩn, viêm khớp dạng thấp, bệnh gout…
- Các chấn thương khớp: nhiều chấn thương nhỏ ở cổ chân cộng lại do chơi thể thao hoặc bệnh nghề nghiệp khó tránh khỏi như vận động viên điền kinh, cầu thủ bóng chuyền, quần vợt hay bóng đá, khớp cổ chân của diễn viên múa làm mất đi sự cân bằng của khớp và dây chằng.
Các triệu chứng
Bệnh về khớp có 2 triệu chứng: người bệnh sẽ cảm thấy đau vùng khớp cổ chân khi mắc phải, sau đó là cảm thấy vướng víu khi vận động. Các cơn đau nhói có thể xảy ra bất chợt hay khi gắng sức hoặc ấn vùng khớp cũng như va đập. Mức độ các cơn đau dao động từ nhẹ đến nặng, tăng trong quá trình vận động và giảm khi nghỉ ngơi.Những đau đớn này làm giảm biên độ hoạt động của khớp cổ chân, kéo dài trong một thời gian dài sẽ dẫn tới bệnh teo cơ và trong một số trường hợp còn có thể gây biến dạng xương. Có thể gây ra các phản ứng viêm như sưng nóng đỏ ở khớp cổ chân, hoặc nặng hơn là tràn dịch khớp kéo theo các cơn đau suốt ngày đêm.
Phương pháp điều trị thoái hóa khớp cổ chân
Mục tiêu chính của điều trị là giảm đau, gia tăng tầm độ hoạt động khớp, cải thiện sức chịu lực của khớp và sức cơ quanh ổ khớp, phòng ngừa bệnh tiến triển nặng gây biến dạng khớp.Mục tiêu đề ra còn tùy thuộc yêu cầu của từng bệnh nhân.
Có nhiều chọn lựa trong phương pháp điều trị, hoặc riêng rẽ hoặc phối hợp: điều trị bảo tồn (nằm nghỉ, thuốc men, tập luyện nhẹ nhàng, giảm trọng lượng, vận động trị liệu hay hướng nghiệp trị liệu…), phẫu thuật. Kế hoạch điều trị cần kết hợp các biện pháp khác: thay đổi thói quen sinh hoạt để cải thiện toàn diện sức khỏe, tập luyện hàng ngày; sử dụng thuốc…
Tập luyện là một bước quan trọng giúp duy trì chất lượng cuộc sống tốt hơn để có thể “sống chung” với thoái hóa khớp. Cần tôn trọng nguyên tắc “tập không đau”. Các bài tập tùy theo từng khớp đau. Bệnh nhân nên thảo luận với bác sĩ hay kỹ thuật viên phục hồi chức năng về nội dung tập luyện. Chỉ nên tự tập khi đã có sự hướng dẫn và quen với các thao tác tập.Các trợ cụ tập có thể hữu ích dưới sự hướng dẫn chuyên môn. Nên đi khám chuyên khoa khớp khi thấy tiếng lạo xạo sau một chấn thương tại ổ khớp và kèm theo một số triệu chứng sưng, nóng đỏ, đau, khó khăn khi vận động.
- Xoa chi dưới phía trên và dưới: 2 tay để lên 2 bên đùi, xoa từ trên xuống dưới của phía trước đùi và cẳng chân tới mắt cá, trong lúc chân dần dần giơ cao.
Rồi 2 tay vòng ra phía sau cổ chân, tiếp tục xoa phía sau từ dưới lên tới đùi, trong lúc chân từ từ hạ xuống. Tay trong vòng lên phía trên đùi, tay ngoài vòng ra phía sau, xoa vùng mông để rồi vòng lên phía trên cùng với bàn tay trong tiếp tục xoa như trên 10 - 20 lần. Bên kia cũng xoa như vậy. Thở tự nhiên.
- Xoa bàn chân
Xoa lòng bàn chân: 2 lòng bàn chân xoa mạnh chà xát với nhau 10 - 20 lần. Thở tự nhiên.
Xoa phía trong bàn chân: phía trong bàn chân bên này để lên phía trong của bàn chân bên kia, xoa mạnh chà xát từ trên xuống và từ sau ra trước, thở tự nhiên, đổi bên làm từ 10 - 20 lần.
Phía ngoài bàn chân bên này xoa mạnh chà xát lên mu bàn chân bên kia sau trước 10 - 20 lần rồi đổi chân. Thở tự nhiên.
Xuống tấn lắc thân
Chuẩn bị: Xuống tấn là 2 chân để song song với nhau, hoặc nghiêng một chút như hình chữ nhân và cách xa nhau bằng khoảng cách 2 vai hay lớn hơn một chút, gối chùn xuống nhiều hay ít tùy sức của mình (yếu thì chùn ít, mạnh thì chùn nhiều), 2 tay chéo nhau và lật bàn tay ra ngoài, đưa tay lên trời, đầu bật ra sau và ngó theo tay.
Động tác: hít vô tối đa; giữ hơi và dao động, thân lắc qua bên này thì tay lắc qua bên kia để giữ quân bình, lắc như vậy 2 - 6 cái; để tay xuống thở ra triệt để. Làm động tác trên 3 - 5 hơi thở.
Tác dụng: động tác này là động tác dao động điển hình của toàn thân từ chân đến đầu, và tận đến ngón tay, chân. Giúp cho toàn thân dẻo dai, linh hoạt, khí huyết lưu thông.
Vận động khớp cổ chân
- Quay cổ chân: bệnh nhân nằm ngửa, thầy thuốc đứng bên cạnh gần cẳng chân; 1 tay giữ gót chân người bệnh, tay kia nắm phía đầu bàn chân; quay cổ chân người bệnh 2 - 3 lần; rồi đẩy bàn chân vào ống chân (co tối đa) sau đó duỗi bàn chân đến cực độ.
Lắc cổ chân: thầy thuốc đứng phía dưới, 2 tay ôm cổ chân người bệnh, 2 ngón cái để trên mắt cá trong và mắt cá ngoài, dùng gốc bàn tay đẩy đưa gót chân người bệnh vào trong, ra ngoài 2 - 3 lần.
Kéo giãn cổ chân: bệnh nhân vẫn nằm thẳng, thầy thuốc đứng bên cạnh, 1 tay giữ gót chân, tay kia nắm bàn chân, cùng một lúc kéo 2 tay về phía dưới để cổ chân giãn ra, kéo vài lần. Đổi bên.
Thoái hóa khớp cổ chân là một bệnh thường gặp do phải chịu đựng sức nặng cơ thể, tuổi tác, thơi gian, tư thế nên hết sức cẩn thận trong sinh hoạt, lao động, làm việc tránh nhanh mạnh, đột ngột để giúp cơ thể nhấc cổ chân hoạt động tốt.
(BS.CKII. HUỲNH TẤN VŨ)
