Bách hợp để làm thuốc được tách từng vảy từ thân của cây Tỏi rừng nhúng vào nước sôi 5-7 phút cho chín tái rồi đem phơi khô dùng dần.
Theo Đông y, Bách hợp vị ngọt, nhạt; tính mát. Quy vào ba kinh Tâm, Phế, Tỳ. Tác dụng tư âm, nhuận phế, dưỡng tâm, an thần, nhuận tràng thông tiện, giải độc, chống viêm. Dùng điều trị các trường hợp ho, ho ra máu, viêm khí quản cấp, mạn tính, chứng hồi hộp, tâm phiền, cơ thể suy nhược, làm ích khí, kiện vị, trừ trướng khí, chữa đau tim, các chứng phế nhiệt dẫn đến tiện bí, các trường hợp mụn nhọt sưng đau, viêm loét dạ dày tá tràng. Liều dùng 8-16 g.
Một số bài thuốc ứng dụng:
Chữa ho lâu ngày hoặc ho khan, ho ra máu: Bách hợp 30g, Huyền sâm 15g, Tử uyển 12g, Hòe hoa 9g, Cam thảo 9g, Mạch môn 12g, Tang bạch bì 15g, Bạch thược 12g, Cỏ nhọ nồi 30g, sắc uống.
Chữa ho kéo dài do phế âm hư, ho khan hoặc ho có đờm đặc: Bách hợp 12g, Sinh địa 12g, Thục địa 12g, Mạch môn 8g, Huyền sâm 8g, Đương quy 8g, Bạch thược 8g, Cát cánh 8g, Cam thảo 4g. Sắc uống.
Chữa ho do phế nhiệt, nôn ra máu: Bách hợp 12g, Bối mẫu 8g, Mạch môn 12g, Tang bạch bì 12g, Tri mẫu 8g, Thiên môn 12g, Bách bộ 8g, Ý dĩ nhân 10g. Sắc uống.
Chữa chứng hồi hộp lo âu, tâm phiền, bồi dưỡng cơ thể sau ốm dậy: Bách hợp 24g, Tri mẫu 12g, Ngọc trúc 12g. Sắc uống.
Chữa chứng phế nhiệt gây đại tiện bí kết, tiểu tiện khó, nước tiểu ngắn đỏ: Bách hợp 12g, Mạch môn đông 12g, Bạch thược 10g, Cam thảo 8g, Mộc thông 8g. Sắc uống.
Chữa phù thũng: Bách hợp 12g, Bạch thược 10g, Bạch linh 10g, Xa tiền tử 8g, Tang bạch bì 10g. Sắc uống.
Chữa viêm loét dạ dày, ợ chua : Bách hợp 40g, Ô dược 12g, sắc uống.
Chữa mụn nhọt sưng đau: Bách hợp 12g, Kim ngân hoa 10 g, Liên kiều 10g, sắc uống hoặc dùng Bách hợp tươi giã với một ít muối đắp nơi sưng đau.
Chú ý: Không dùng trong trường hợp cảm nhiễm phong hàn, tỳ vị hư hàn.
(DS. Phạm Hinh)
