Cười, không chỉ là một liều thuốc bổ
Tiếng cười và bệnh tim mạch
Tiếng cười tác động đến nhiều bộ phận và cải thiện nhiều chức năng khác nhau của cơ thể. Tuy nhiên, hưởng lợi trực tiếp và đặc biệt nhất là tim mạch. Nụ cười và sự lạc quan luôn đi đôi với sự hoà hợp, thân thiện và lối sống cộng đồng. Những nghiên cứu của Bác sĩ Dean Ornish, một chuyên gia về bệnh tim người Mỹ cho biết những người thường sống cô độc hoặc hay âu sầu, buồn bã dễ mắc bệnh tim. Ngược lại tính lạc quan và sinh hoạt cộng đồng là một trong những yếu tố quan trọng để các bệnh nhân tim mạch dễ phục hồi. Một báo cáo tại hội nghị tim mạch Hoa Kỳ ngày 7.3.2004 cho biết cười 10 phút có lợi ích cho sức khoẻ tim mạch ngang bằng với 3 lần tập thể dục, mỗi lần 30 phút. Nghiên cứu được tiến hành bởi Bác sĩ Michael Miller thuộc Trung Tâm Y khoa trường Đại học Maryland. Bác sĩ Miller đã cho 20 người tình nguyện tham gia thí nghiệm xem các đoạn băng của bộ phim hài King Pin. Trước và sau khi xem phim, những người nầy được kiểm tra dòng máu và độ giãn nở của động mạch nằm trong cánh tay qua sóng siêu âm. Kết quả cho thấy sau khi xem phim, mạch máu của 19 trong số 20 người giãn ra và dòng máu lưu thông linh hoạt hơn bình thường trong vòng từ 30 đến 45 phút sau đó. Ngược lại, khi những người nầy được xem những đoạn phim kinh dị, bạo lực trong phim chiến tranh Saving Private Ryan, mạch máu bị co thắt lại và lượng máu lưu thông giảm đi. Nói chung, lượng máu giảm 35% sau khi xem phim kinh dị và tăng 22% khi xem phim hài. Ông Miller cho rằng những cảm xúc căng thẳng rất có hại cho mạch máu. Ngược lại, tiếng cười có thể trung hoà bớt những cảm xúc tiêu cực trước đó. Để giải thích điều này, ông cho rằng tiếng cười làm cơ thể tiết ra chất nitric oxide, một chất hoá học tự nhiên làm giãn nở mạch máu. Theo nhóm nghiên cứu, tiếng cười có tác dụng làm cho các mô tạo thành lớp màng trong của mạch máu giãn nở và tăng dòng chảy. Lớp niêm mạc nầy cũng có tác dụng điều tiết lượng máu lưu thông, kiểm soát độ đông đặc của máu đồng thời tiết ra một số hoá chất để bảo vệ khi cơ thể bị thương tích, viêm nhiễm hoặc kích thích. Bác sĩ Mililler cũng cho biết những người bệnh tim thường ít cười hơn 40% so với những người cùng lứa tuổi mà không mắc bệnh. Họ thường ít nhận ra cơ hội để cười. Ngoài việc cười ít, họ còn là những người dễ hờn, dễ giận. Theo ông, để điều trị bệnh tim, ngoài việc giảm chất béo, vận động thân thể, ít ăn mặn, không hút thuốc thì liệu pháp hài là một liệu pháp bổ sung hữu ích cho những người nầy. Hãy lạc quan và sống cởi mở. Trong một quyển sách đã được xuất bản vào năm 1998, Bác sĩ Ornish đã viết một ý thoạt nghe rất hài hước nhưng khá ý nhị “Nếu bạn không mở tâm ra cho người khác thì bác sĩ bắt buộc phải mở tim bạn thôi”.
Tim mạch và việc lưu thông khí huyết có liên quan chặt chẽ với các chứng viêm khớp. Do đó, tác dụng giảm đau và cải thiện tim mạch của tiếng cười cũng tác động rất tích cực đối với chứng bệnh này. Trường hợp tự chữa viêm dính đốt sống của ký giả Causin là một thí dụ. Giáo sư Tề Quốc Lục, một ngưòi Mỹ gốc Hoa đã từng làm việc nhiều năm cho tổ chức Y Tế Thế Giới, một chuyên viên về lão khoa đã đi nhiều nơi để quảng bá về những bí quyết sống lâu, sống khoẻ. Khi nói về bệnh thấp khớp, ông nói “Nếu bạn bị viêm khớp, xin đừng lo. Cứ nhìn vào khớp mà cười ha hả một chốc là không đau nữa”. Một chứng bệnh mạn tính đã trải qua một quá trình lâu dài thì việc điều trị dứt điểm cũng phải cần những biện pháp tổng hợp cần thiết, kể cả vận động và chế độ ăn uống hợp lý. Tuy nhiên, liệu pháp cười luôn là một liệu pháp bổ sung hữu hiệu trong những trường hợp này.
Trên đây là những nghiên cứu của y học ngày nay về ảnh hưởng của tiếng cười và sự lạc quan đối với tim mạch. Thực ra, đối với y học phương Đông, điều nầy không phải là điều mới lạ. Sự lạc quan, thoải mái dễ dẫn đến tâm bình, khí hòa là điều kiện cơ bản của các phương pháp duỡng sinh. Ngoài ra, y học cổ truyền cho rằng mỗi loại cảm xúc hoặc âm vận liên quan đến một một loại khí, một hành hoặc một phủ tạng nhất định trong cơ thể. Chẳng hạn, buồn bã, u sầu thuộc Phế, vui vẻ, lạc quan thuộc Tâm; động tác ho là tiếng của Phế thì cười là tiếng của Tâm, hoặc hô là âm vận thuộc tạng Tỳ thì A hoặc Ha là một âm vận liên quan đến khí hoá của Tâm hoặc tim mạch. Do đó trong “Lục tự khí công ”, âm A, Ha hoặc Kha là âm đặc trưng của tiếng cười đã được sử dụng để chữa những chứng bệnh liên quan đến Tâm hoặc tim mạch.
Tuy nhiên tiếng cười vẫn có những giới hạn. Đông y cho rằng một loại cảm xúc thái quá có thể phương hại đến khí hoặc tạng có liên quan. Sự vui vẻ, thoải mái luôn luôn có lợi cho sức khoẻ nhưng những tràng cười lớn và sự phấn khích thái quá là một hình thức vận động mạnh có thể gây nguy hiểm cho những người đau thắt ngực không ổn định, suy tim nặng hoặc có áp huyết cao trên 180/100 mmHg. Quá trình thư giãn do tiếng cười mang lại là quá trình từ cực dương chuyển sang âm. Ở những tràng cười quá phấn khích, trước khi giãn mạch và huyết áp hạ xuống là một giai đoạn ngắn -khi tiếng cười phát ra- nhịp tim tăng và nhu cầu dưỡng khí tại cơ tim cũng tăng nên có thể gây nguy hại cho những trường hợp trên.
Liệu pháp cười trong điều trị lâm sàng
Sau thảm hoạ sóng thần Tsunami, người ta thấy một chú hề thường đến các phòng bệnh ở các bệnh viện thuộc Srilanka để thăm viếng và chăm sóc các bệnh nhân, những người sống sót sau thảm hoạ đang được điều trị tại đây. Đó là Tiến sĩ Hunter Patch Adams, một người Mỹ đã có tham vọng đi vòng quanh trái đất để thay đổi thế giới bằng tình yêu và tiếng cười. Ông nói “Tiếng cười là phương pháp điều trị tôt nhất”.
Cho đến nay, sự hài hước và tiếng cười đã được sử dụng rộng rãi để làm giảm đau trong các chứng viêm khớp và bệnh ung thư, hai loại bệnh có cường độ đau cao hơn so với các chứng bệnh khác. Nhiều nghiên cứu cho thấy cười có tác dụng rất tốt trong việc giảm đau và gia tăng cảm giác thoải mái cho người bệnh. Causins thì cho rằng “Cười giúp người bệnh có khả năng chịu đựng và tự điều chỉnh tốt hơn”. Trong bối cảnh của những bệnh viện, những chương trình tạo tiếng cười được thực hiện dứơi những hình thức thư viện hài, xe diễn lưu động hoặc những chương trình chăm sóc của những diễn viên hề, những chuyên viên về liệu pháp cười được đào tạo riêng cho chương trình này. Thư viện hài (humour room) có thể được trang bị nhiều loại sách báo, tranh ảnh gây cười, những poster hài, những băng cassette hoặc video về những chuyện vui nhộn. Tại Alta Vista Lodge, một cơ sở điều trị ung thư thuộc bệnh viện Ottawa Civic, thư viện hài mở cửa phục vụ bệnh nhân 24/24. Đi xa hơn, một số nơi đã sử dụng hệ thống thu phát hình để chuyển tải những chương trình gây cười đến tận các phòng bệnh. Ngoài ra, khi người bệnh bị cách ly hoặc bất động, những xe đẩy được trang bị đầy đủ những phương tiện có thể tạo nên tiếng cười cũng có thể tiếp cận tận giường bệnh. Tại Bệnh viện Nhi British Columbia, người ta có thể nhìn thấy những quần áo sặc sở, đồ trang điểm, những hình nộm, con rối và nhiều hoạt cụ vui nhộn khác. Không phải nói, những trẻ em sẽ khao khát và thích thú như thế nào khi được chơi đùa, thưởng thức hoặc riêng rẻ hoặc sinh hoạt nhóm với những hoạt cụ nầy. Hãy thử hình dung cảnh các em đang phấn khích cười đùa hoặc chọc cười nhau ngay cả với các bác sĩ, y tá. Không còn đau nhức, sợ hãi hoặc lo lắng. Không có ranh giới giữa người bệnh và thầy thuốc. Họ là những team-works đang phát triển tình thương và tính cộng đồng.
Một hình thức khác của các chương trình hổ trợ điều trị lâm sàng là những đợt thăm viếng và chăm sóc bệnh nhân định kỳ được thực hiện bởi những chuyên viên hề chuyên nghiệp về liệu pháp cười qua vai trò các bác sĩ hoặc điều dưỡng. Nổi tiếng nhất là hoạt động của đơn vị “The Big Apple Circus Clown Care Unit” . Thông qua đơn vị nầy những chuyến chăm sóc và điều trị 3 ngày mỗi tuần của các chuyên viên ở đây được cử đều đặn đến các bệnh viên thuộc khu vực New York cũng như tất cả các bệnh viện nhi trên toàn khắp nước Mỹ.
Võ Hà (CTQ số 101)
